Metrum
metrum
Regelmatige afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen. Zie jambe en trochee, (De metra anapest, dactylus en amfibrachys worden hier niet behandeld.)
versvoet
Metrische eenheid, bestaande uit 2 lettergrepen (jambe of trochee) of uit drie lettergrepen (wordt hier niet verder behandeld).
Een metrische versregel die uit tien lettergrepen bestaat, heeft dus 5 versvoeten: 5 jamben of 5 trocheeën.
Een versregel bestaande uit 6 jamben (dus 6 jambische versvoeten) heet een alexandrijn.
antimetrie
Een afwijking van het metrum, meestal van het jambisch metrum. Antimetrie komt het meeste voor (en is het opvallendst) aan het begin van een versregel, wanneer een jambe plaats maakt voor een trochee.
Vroeger toen 'k woonde diep in 't land
Vrat mij onstilbaar wee
Zoals een gier de lever,want
Ik wist : geen streek geeft mij bestand,
En 'k zocht het ver op zee. (J.J. Slauerhoff)
(In de eerste twee versregels is de eerste versvoet een trochee,verder zijn alle versvoeten jamben.N.B. Er komt elisie voor in de tweede versvoet en de vierde versvoet van de eerste versregel, net als in de eerste versvoet van de vijfde versregel.)
elisie
Uitstoting van een onbeklemtoonde lettergreep ter wille van het metrum.
Vroeger toen 'k woonde diep in 't land
Vrat mij onstilbaar wee
Zoals een gier de lever, want
Ik wist: geen streek geeft mij bestand,
En 'k zocht het ver op zee (J.J. Slauerhoff)
[kwoonde] i.p.v. ik woonde] en [ksocht] i.p.v. ik zocht
jambe
Een versvoet bestaande uit één onbeklemtoonde en één beklemtoonde lettergreep
˘ __ ˘ __ ˘ __ ˘ __ ˘ __
Ik ben in eenzaamheid niet meer alleen,
˘ __ ˘ _ ˘ __ ˘ __ ˘ __ ˘
Want waar mijn ogen langs de wanden dwalen
__ ˘ ˘ __ ˘ __ ˘ __ ˘ __ ˘
Schemert uw lach daarheen. Ontelbre malen
__ ˘ ˘ __ ˘ __ ˘ __ ˘ __
Hoor ik in 't klokgetik uw voeten treęn. (Lodewijk van Deyssel)
N.B. In de 3e en 4e regel is de eerste versvoet een trochee; er is daar dus sprake van antimetrie.
scanderen
Door middel van boogjes (aan de bovenkant open / een soort brede u) (onbeklemtoonde lettergrepen) en streepjes (beklemtoonde lettergrepen) aangeven waar de accenten in een gedicht liggen (om te ontdekken of het gedicht een metrum heeft)
trochee (trocheus)
Bepaalde versvoet, bestaande uit resp. een beklemtoonde en een onbeklemtoonde lettergreep
__ ˘ __ ˘ __ ˘ __
Altijd is Kortjakje ziek,
__ ˘ __ ˘ __ ˘ __ ˘ __
Midden in de week maar zondags niet