letterlievend

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Renaissance en verlichting

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Middeleeuwen                      (Beatrijs)

 Romantiek                              (Petrus van Schendel)

Een klassieke held is een moedig en vastberaden figuur die uitdagingen en obstakels moet overwinnen om een hoger doel te bereiken. Hij heeft vaak buitengewone krachten en talenten  en wordt geholpen door bovennatuurlijke of goddelijke machten. De klassieke mythologie en middeleeuwse ridderromans leverden een leger aan traditionele helden zoals Aeneas, Hector, Walewijn. We spreken dan van een heldendicht, of epos.

Sporthelden hebben een eigen tijdschrift: Helden. Zal Max Verstappen over vijftig jaar nog een held zijn? En vrouwelijke heldinnen zijn in de literatuur al helemaal niet gemakkelijk te vinden, uitgezonderd  de tragische types als Eline Vere. Kerstemanns Bredasche heldinne en Hanny Schaft in Het meisje met het rode haar (Teun de Vries) zijn uitzonderlijke heldhaftige vrouwen.  Een sportheld in de poëzie

Leo Vroman - Voor Johan Cruijff, van verre

Men wil van mij een vers voor jou, J. Cruijff,

omdat ik je niet anders ken dan degeen als wie ik anders ben:

ik eet uit een andere ruif (als dat tenminste nog zo heet).

Ik zie best graag een held in jou en de hartstocht van een kudde vrouwen,

nee, schone blonde maagden die wenen om het welzijn van je knie.

Ben ik dan jaloers op dit verschil en dat geen mooie maagd voor mijn hersenkwabben bidt

of naar mijn balpunt vraagt? Nee hoor, maar wat kan ik echt meer hopen je te wensen

dan steeds weer dat vervullende gevoel of in een bulderende zee van mensen

een rechte lijn die zich opent naar dat verre (ditmaal je eigen) doel

 [en zelfs de beste slotzin mij gegund eindigt niet altijd in een ]

Ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Johan Cruijff

Uit: Hard Gras, nr. 10 (april 1997)

En daar staat dan onze eigen verwarrende tijd tegenover. Maaike Meijer, bekend van haar biografieën over Vasalis en Harmsen van der Beek richt zich in haar laatste boek, Radeloze helden, niet meer alleen op vrouwen, maar bekijkt met Freudiaanse blik literaire figuren. Zij spreekt over de moeilijke positie van mannen, nu het patriarchaat in de westerse cultuur is ingestort en gebruikt daar de term halflege helden voor.

Overigens was er in de Middelnederlandse literatuur al een prachtig voorbeeld van een verhaal over antiheld: Vanden vos Reinaerde. Onlangs weer in het nieuws door de publicatie van Frits van Oostrom, Reinaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk. Of was Reinaert wel degelijk een held in zijn verzet tegen de hypocriete, verdorven en hebzuchtige bovenklasse van zijn tijd?

Heldendichten – ook wel epen genoemd – stonden in de achttiende eeuw bekend als het moeilijkste genre waar een dichter zich aan kon wagen. Het waren uitgebreide dichtstukken over het leven en daden van bekende figuren uit de bijbel of uit de Europese geschiedenis. Helden waren per definitie ‘verlicht’, want dapper, deugdzaam en standvastig en ze gaven het goede voorbeeld.

Een heldendicht moest worden geschreven volgens de regels van de kunst die de klassieken al hadden vastgelegd. De taal moest verheven zijn, passend bij de bijzondere status van de held. Het werk moest rijmen en met een voorgeschreven metrum worden geschreven en ook de structuur van het gedicht moest overzichtelijk en logisch zijn.

Ondanks deze zware eisen kwam het epos in de achttiende eeuw tot grotere bloei dan in de eeuw ervoor. Want heldenlevens bleken perfect geschikt om er de eigen idealen op te projecteren. Arnold Hoogvliet bijvoorbeeld, de bekendste heldendichtschrijver van de achttiende eeuw, schreef in 1728 een meeslepend epos over een Bijbelse held: Abraham, de aartsvader. Volgens hem was Abraham ‘het beste voorbeeld van deugd en godsvrucht, dat in goddelijke of menselijke schriften gevonden wordt.’

Ja 't bevalt me om Abram op de tocht naar Kanaän
En naar Egypte, en waar die goddelijke man
Heen zwerft, op 't hoog bevel, te volgen op mijn snaren;
Zijn wonderbaarlijke omgang met de godheid t'openbaren;
En, in bespiegeling van zijn geloof, hoop
En zuivere godsvrucht, door zijn gehele levensloop
Te zweven; tot hij, door Gods eeuwige genade,
De grote vredevorst beschouwende in zijn' zade,
Het duister graf indaalt, in hoge ouderdom.

Van Literatuurgeschiedenis.org

© 2015 Letterlievend.jouwweb.nl: wmvandesteenoven@gmail.com