Spelling: Aaneen of losschrijven. Trema, koppelteken.
HOOFDREGEL: Schrijf een spatie tussen de woorden van een woordgroep. Schrijf samenstellingen en afleidingen aaneen.
• woordgroep: algemeen secretaris, alle drie, fiscaal
specialist, groene amandelboom,
• samenstelling: amandelboom, amateurbokser,
groeneamandelboom, hogesnelheidstreinkaartje,
• afleiding: antibacterieel, beargumenteren
Klinkerbotsing
Klinkerbotsing treedt op als twee opeenvolgende klinkertekens
die tot een verschillende lettergreep behoren, als een lange klank
of een tweeklank kunnen worden gelezen. Die verkeerde lezing
voorkomt u met een koppelteken of een trema.
HOOFDREGEL 1: Schrijf een koppelteken bij klinkerbotsing
tussen twee delen van een samenstelling. Dat
is het geval in de combinaties a+a, a+e, a+i, a+u, e+e, e+i,
e+u, i+e, i+i, i+j, o+e, o+i, o+o, o+u, u+i en u+u. Deze regel
geldt ook voor de -é-.
met koppelteken
alinea-indeling, astma-aanval, café-uitbater, gummi-jas,
na-ijver, plooi-ijzer, ski-instructeur, tiercé-uitslag, twee-eiig,
vanille-ijs
zonder koppelteken
astmaonderzoek, babyeczeem, privéauto, zijingang
uitzondering: zoiets
UITZONDERING: Schrijf een trema bij klinkerbotsing in
getallen.
tweeëntwintig, drieëndertig, tweeënvijftigste, tweeënhalf,
drieënhalf
HOOFDREGEL 2: Schrijf een trema bij klinkerbotsing in
een ongeleed woord, een afleiding, een verbogen of
vervoegde vorm. Dat is het geval in de combinaties a+a,
a+e, a+i, a+u, e+e, e+i, e+u, i+e, o+e, o+i, o+o, o+u, u+i,
u+u, maar niet in de combinaties i+i en i+j.
met trema
• ongeleed woord: bedoeïen, hygiëne, pinguïn, poëzie
• afleiding: prozaïsch, beïnvloeden, skiër
• verbogen vorm: gedweeë, essentiële
• vervoegde vorm: ze barbecueën, geëuropeaniseerd
zonder trema
• ongeleed woord: alinea, bijectie, boa
• afleiding: beargumenteren, kopiist
• verbogen vorm: ambigue
• vervoegde vorm: ze fonduen, geolied
MAAR (1): Schrijf bij drie of meer klinkertekens geen
trema na de -i-.
essentieel, keien, uitzaaien
MAAR (2): Schrijf geen trema op de eerste letter van
-au-, -ij-, -oe-, -ou- en -ui-.
beijveren, geautomatiseerd, geoefend, geout, geuit
MAAR (3): Schrijf geen trema in zuiver uitheemse
woorden.
bohemien, musicienne, museum, paella, petroleum
UITZONDERING 1: Schrijf voor het achtervoegsel
-achtig een koppelteken bij klinkerbotsing.
met koppelteken
maffia-achtig, reuma-achtig
zonder koppelteken
adagioachtig, antilopeachtig, tsunamiachtig
UITZONDERING 2: Schrijf na een voorvoegsel van
Latijnse of Griekse oorsprong een koppelteken bij
klinkerbotsing. Het gaat om de voorvoegsels aero, agro,
anti, archi, audio, auto, bi, bio, co, contra, de, di, duo, elektro,
extra, gastro, giga, hecto, hetero, homo, hydro, intra, iso, loco,
macro, meso, micro, mini, mono, morfo, multi, neo, ortho,
paleo, para, pre, pro, proto, pseudo, quasi, re, recta, retro,
semi, socio, supra, tera, thermo, topo, tri, ultra, vice.
met koppelteken
contra-indicatie, homo-erotisch, intra-arterieel,
multi-interpretabel, semi-intellectueel, vice-eersteminister
zonder koppelteken
antiaanbaklaag, coauteur,
proactief, pseudowetenschappelijk, quasionschuldig
MAAR: Schrijf toch een trema bij klinkerbotsing als het
woord ongeleed is. Het woord kan dan niet beschouwd
worden als een afleiding met een voorvoegsel van Latijnse
of Griekse oorsprong.
met trema
biënnale, coëfficiënt, coïncidentie, coördinatie, reünie
zonder trema
coalitie, dieet, realisatie
Samenkoppelingen en gelijkwaardige delen
- Schrijf een koppelteken tussen de delen van een samenkoppeling en tussen gelijkwaardige delen. Schrijfde delen aaneen als de zelfstandige of bijvoeglijke naamwoorden niet gelijkwaardig zijn. De delen van een samenstelling zijn gelijkwaardig als we ze kunnen verwisselen:
priester-dichter = dichter-priester; links-extremistisch =
extremistisch-links.
samenkoppeling
heen-en-weer, hink-stap-sprong,
het kind-zijn, kant-en-klaar, kruidje-roer-me-niet,
gelijkwaardige delen
cultureel-maatschappelijk, Grieks-orthodox,
hotel-restaurant, priester-dichter, rooms-katholiek,
niet-gelijkwaardige delen
christendemocratisch, nationaalsocialistisch,
populairwetenschappelijk, privaatrechtelijk,
- Behoud het koppelteken in samenstellingen en afleidingen met een samenkoppeling, en in samenstellingen met gelijkwaardige delen. Schrijf het rechterdeel van een samenstelling of het achtervoegsel in een afleiding vast aan het laatste deel van de samenkoppeling of aan het laatste gelijkwaardige deel.