Sporen van Marga Minco

Op 31 maart 2021 hesen we op het toekomstige Marga Mincoplein de vlag. De van oorsprong Bredase schrijfster is vandaag 101 geworden. Ter gelegenheid hiervan las ik de volgende tekst.

Een eerbetoon aan Marga Minco

Marga Minco, dat is toch die schrijfster van dat boekje dat scholieren zo vaak voor de lijst lezen?  Ja, dat is ze, maar ze is zo veel meer dan dat. Ze is de in Ginneken geboren schrijfster van een oeuvre dat, hoe bescheiden ook, de tand des tijds doorstaat. Haar bekendste werk, Het bittere kruid, is voor generaties een kennismaking geweest met het lot van de Joden in de Tweede Wereldoorlog.  Het is zo sober, maar ook zo precies geschreven dat iedere zin ertoe doet en dat het qua stijl nog steeds niet gedateerd is. Op iedere bladzijde valt te lezen hoe het in ons land mogelijk was al je rechten te verliezen op grond van je ras. De ondertitel, Een kleine kroniek, verwijst naar deze doelstelling van Marga Minco, daarnaast heeft ze ouders en broer en zus laten voortleven in dit boek. Het bevat veel verwijzingen naar Breda. We lezen in het werk over een jeugd in een liefdevol gezin, dat op de jongste dochter na werd gedeporteerd en vermoord.

In haar latere werk is Marga Minco steeds teruggekomen op deze vervolging, vaak vanuit het perspectief van de overlevende die zich schuldig voelde over het lot van haar familie. In werken zoals de roman Een leeg huis en de novelle De Val is het thema hoe verder te leven na de Holocaust. Nog later, in Nagelaten dagen,  gaat het over de zoektocht naar en de betrouwbaarheid van de herinneringen aan het verleden. Marga Minco schreef ook het Boekenweekgeschenk De glazen brug, met herinneringen aan haar vader die menigmaal langs deze plaats gekomen moet zijn, onderweg van het Ginneken naar Breda, naar het station, naar handelscontacten of naar de synagoge.

Is Marga Minco schrijfster geworden door de Tweede Wereldoorlog? Nee, ze schreef al jong verhalen en werkte voor de oorlog al onder het pseudoniem Hus voor de Bredase Courant. Daar viel haar de twijfelachtige eer ten deel de eerste ontslagen Joodse werknemer in Nederland te zijn, direct na de capitulatie. Heeft ze daarvoor Breda verwijten gemaakt? Nee, in veel interviews geeft ze aan dat ze goede herinneringen bewaart aan Breda. Ze had plezier in haar jeugd, tenniste, ging naar de film en vierde carnaval in deze stad,  en leerde hier haar man Bert Voeten kennen. Maar de bezetting veranderde alles. Haar collega’s van de krant stonden wel aan de goede kant en sommigen betaalden dit met hun leven. Samen met Bert Voeten overleefde zij de onderduik in Amsterdam en bleef daar wonen.

De kwaliteit van het werk van Marga Minco werd al snel onderkend. Ze ontving literaire prijzen ervoor en veel later, in 2019, de P.C. Hoofprijs voor haar hele oeuvre. De laatste jaren dreigde zij wat vergeten te worden, ook omdat zij nauwelijks in het openbare leven zichtbaar was. Gelukkig is er de laatste jaren weer meer aandacht en waardering.

De stad mag trots zijn op een te bescheiden schrijfster die vandaag 101 jaar is geworden. Een Marga Mincoplein zal haar recht doen.